Internet obiegł news o powołaniu w skład Rady do Spraw Rozwoju Technologii Wysokotemperaturowych Reaktorów Jądrowych Chłodzonych Gazem (HTGR) Ministra Edukacji i Nauki Przemysława Czarnka. Przy okazji tego wydarzenia pojawiło się sporo żartów z kompetencji Ministra w temacie technologii jądrowej, ale także miały miejsce fakenewsy, które warto wyjaśnić.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że Minister Przemysław Czarnek nie nadzoruje przygotowań Polski do budowy elektrowni jądrowych zapowiadanych wcześniej w Planie Energetyki Polski do 2040 r. W tym momencie w Polsce trwają pracę koncepcyjne nad dwoma cywilnymi programami jądrowymi. Pierwszy – rządowy – jest odpowiedzią Państwa na transformację energetyczną, która musi być przeprowadzona z uwagi na politykę klimatyczną Unii Europejskiej, a także trwającą czwartą rewolucję przemysłową. Celem rządowego programu jest budowa w Polsce reaktorów o łącznej mocy od 6 do 9 GW. Technologia wykorzystana w niniejszym projekcie to standardowe, wielkoskalowe, wodne ciśnieniowe reaktory jądrowe generacji III i III+. Harmonogram tego projektu zakłada budowę i oddanie do eksploatacji dwóch elektrowni jądrowych, z czego na każdą mają składać się trzy reaktory. Do końca 2022 r. ma dojść do wyboru lokalizacji pierwszej z elektrowni, natomiast przysłowiowa „łopata pod budowę” ma być wbita w 2026 r. Uruchomienie pierwszej elektrowni jest datowane na 2033 r., natomiast oddanie do użytku ostatniego reaktora drugiej elektrowni jest datowane na 2043 r. Opis tego projektu jest szerzej opisany w Programie Polskiej Energetyki Jądrowej (PPEJ) – wersji zaktualizowanej w 2020 r. Reasumując program budowy polskiej elektrowni jądrowej jest na początkowym etapie, niemniej już trwa i minister Czarnego za nic w nim nie odpowiada.
Drugi projekt jądrowy o którym dopiero od nie dawna jest głośno, dotyczy komercyjnej budowy małych reaktorów modułowych (Small Modular Reactors – SMR). To są reaktory o mocy do 300 MW, które dzięki modułowej budowie można łączyć w większe kompleksy energetyczne. W tych konstrukcjach przewiduje się cztery zasadnicze typy reaktorów:
- lekkowodne (PWR, BWR);
- prędkie chłodzone sodem, ołowiem lub eutektyką ołowiu z bizmutem (FNR/Na, Pb, Pb-Bi);
- wysokotemperaturowe grafitowe (HTGR);
- na stopione sole (MSR).
Budowę małych, modułowych reaktorów jądrowych przy swoich zakładach produkcyjnych zapowiadają prywatny Synthos (Michał Sołowow) wraz z państwowym Orlenem, a także ZE PAK (Zygmunt Solorz – Żak). W przypadku inwestycji Synthosu z Orlenem zostały już podpisane listy intencyjne w celu powołania spółki budującej elektrownie, a także umowa ramowa w obszarze budowy małych reaktorów jądrowych oraz morskiej energetyki wiatrowej.
Z kronikarskiego obowiązku należy dodać, że ta technologia wciąż ma charakter laboratoryjny i najprawdopodobniej dopiero ok. 2027/2028 roku ma zostać szerzej skomercjalizowana. Zbigniew Warmuz (Prezes Synthosu) szacuje, że w Polsce realnym terminem na uruchomienie elektrowni SMR jest przełom lat 2030/2031. Z tymi projektami minister Czarnek także nie ma nic wspólnego.
Skoro Minister Czarnek nie jest zamieszany w budowę elektrowni jądrowej przez Skarb Państwa, a także nie jest powiązany z budową małych reaktorów jądrowych przez przedsiębiorców, pozostaje pytanie, w takim razie do jakiej rady został powołany Minister Edukacji i Nauki?
Rada do spraw Rozwoju Technologii Reaktorów HTGR obejmuje opiekę nad projektami naukowymi dotyczącymi budowy nowej technologii reaktorów jądrowych IV generacji. Te wysokotemperaturowe reaktory jądrowe osiągają o wiele wyższą temperaturę na wyjściu z reaktora niż zwykle reaktory wodne. W związku z tym do ich chłodzenia wykorzystywane będą inne materiały chłodzące, jak na przykład hel. Ta technologia jest jednak na etapie koncepcyjnym i wymaga dalszych badań. Aby badania doszły do skutku, naukowcy oraz inżynierowie pracujący nad technologią potrzebują środków finansowych, a jako że jest to rządowy projekt badawczy, to środki są dysponowane ze Skarbu Państwa. Natomiast środki na rozwój nauki w Polsce są dysponowane przez… Ministra Edukacji i NAUKI. Dokładnie rzecz ujmując, Minister Czarnek przekazał ze swojego ministerstwa 60 mln złotych na rozwój prac badawczych związanych w wysokotemperaturowymi reaktorami jądrowymi chłodzonymi gazem (HTGR). Na koniec warto dodać, że celem pracy komisji jest stworzenie małej jednostki badawczej (ok. 30 MW mocy), która będzie działała w tej technologii. Podpisanie umowy na realizacje niniejszego reaktora miało miejsce 12 maja 2021 r.
Już teraz w Polsce działa jeden reaktor jądrowy o mocy cieplnej 30 MW. Nosi on nazwę MARIA na część Marii Skłodowskiej-Curie, a został uruchomiony w 1974 r. w Otwocku pod Warszawą. Reaktorem zarządza Narodowe Centrum Badań Jądrowych.
Źródła:
https://www.gov.pl/web/klimat/realizacja-prac-projektowych-reaktora-htgr–umowa-podpisana
https://www.ncbj.gov.pl/node/223
https://gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/8230808,przemyslaw-czarnek-reaktory-jadrowe.html
https://wyborcza.pl/7,75398,27487368,nowe-zadania-czarnka-ma-sie-zajmowac-reaktorami-jadrowymi.html
