W czasie epidemii w internecie pojawiło się wiele nagrań z interwencji policji. Niekiedy wywołują one fale komentarzy. W związku z tym postanowiliśmy sprawdzić jak wyglądają aspekty prawne dotyczące tej kwestii. Należy pamiętać, że rozpowszechnianie wizerunku danej osoby – w tym policjanta – może stanowić naruszenie jej dóbr osobistych, co z kolei może skutkować roszczeniami w stosunku do naruszyciela.
Na wstępie warto wspomnieć, że utrwalanie wizerunku danej osoby (nagrywanie), a rozpowszechnianie wizerunku (udostępnianie), to dwie różne czynności. Warto wskazać, że wizerunek człowieka jest dobrem osobistym i podlega ochronie prawnej. Zgodnie z art. 47 Konstytucji Rzeczypospolitej „każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci, i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym”. Prawo do prywatności jest zatem konstytucyjnie gwarantowanym prawem człowieka. Drugim, równie ważnym i poświadczonym w ustawie zasadniczej prawem jest wolność słowa, korzystanie z której niekoniecznie musi prowadzić do naruszenia prawa do prywatności.
Prawo do prywatności w polskim porządku prawnym
Każdy, kogo prawo do prywatności zostanie naruszone, może dochodzić roszczeń o dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, o złożenie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, a także może żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny. Ochrona ta przysługuje na mocy art. 23 w zw. z art. 24 kodeksu cywilnego, a wymienione tam roszczenia mogą być dochodzone w sposób kumulatywny z roszczeniami wynikającymi z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Kiedy można rozpowszechniać wizerunek?
Zakaz rozpowszechniania wizerunku osoby bez jej zezwolenia został zawarty w art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r. Przepis przewiduje trzy wyjątki, kiedy zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku nie jest konieczne. Są to takie sytuacje gdy :
1) osoba otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie,
2) osoba, jest powszechnie znana, jeżeli wizerunek wykonano w związku z wykonywaniem przez nią funkcji publicznych,
3) osoba stanowi jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
Roszczenia jakie przysługują z tytułu naruszenia zakazu nieuprawnionego rozpowszechniania wizerunku zostały wymienione w art. 78 w zw. z art. 83 wspomnianej ustawy i pokrywają się z roszczeniami zawartymi w kodeksie cywilnym.
Samo pojęcie rozpowszechniania wizerunku, zdaniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie, powinno być interpretowane zgodnie z definicją zawartą w art. 6 pkt 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych tzn. jako udostępnianie publicznie w jakikolwiek sposób (zob. wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2016r. Sygn. Akt I ACa 1826/15).
Nie istnieje analogiczny do powyższego zakaz nagrywania (utrwalania) wizerunku danej osoby ( w tym policjanta). Przeciwnie- w prawie istnieje reguła według której „co nie jest prawem zakazane, jest dozwolone”. Istnieje natomiast obowiązek poinformowania osoby nagrywanej o tym, że jest nagrywana i jaki jest cel nagrania (art. 13 RODO). Zgoda osoby nagrywanej także nie jest konieczna.
Nagranie i opublikowanie nagrania z interwencji policjanta możliwe jest po dokonaniu zmian uniemożliwiających rozpoznanie wszystkich osób znajdujących się na nagraniu – w tym policjanta. Zmieniony powinien zostać także ich głos. Zgodnie z orzeczeniem SN, do naruszenia dobra osobistego w postaci wizerunku może dojść także wtedy, gdy osoba przedstawiona w określonej formie jest rozpoznawalna choćby dla ograniczonego kręgu osób np. krewnych (zob. wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2016r. Sygn. Akt I ACa 1826/15).
Do okoliczności wyłączających bezprawność naruszenia dóbr osobistych SN zaliczył działanie w ramach porządku prawnego, tj. działanie dozwolone przez obowiązujące przepisy prawa, wykonywanie prawa podmiotowego, zgodę pokrzywdzonego (ale z zastrzeżeniem uchylenia jej skuteczności w niektórych przypadkach) oraz działanie w ochronie uzasadnionego interesu” (wyrok SN z dnia 31 stycznia 2018r. w sprawie Sygn. akt I CSK 292/17).
W pewnych przypadkach można żądać usunięcia nagrania
Tutaj jednak warto wspomnieć o jeszcze jednym ważnym orzeczeniu Sądu Najwyższego, w którym SN rozszerzając ochronę wizerunku na realnie grożące jego naruszenie w przyszłości, stwierdził, że osobie nagrywanej przysługuje prawo w postaci usunięcia zagrożenia przez zniszczenie nagrania. Zanim dojdzie zatem do uczynienia niewłaściwego użytku z nagrania lub jego rozpowszechnienia bez spełnienia określonych przepisami wymagań, osoba uprawniona może żądać jego usunięcia (zob. wyrok SN z dnia 31 stycznia 2018r. w sprawie Sygn. akt I CSK 292/17).
Uwaga! Nowe rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 lutego 2020 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów przewiduje w art. 8 ust. 2 możliwość zatrzymania określonych przedmiotów (w tym telefonu z nagraniem), „w przypadku zatrzymywania osoby, co do której z posiadanych informacji lub okoliczności faktycznych wynika, że może posiadać broń lub inne niebezpieczne przedmioty mogące służyć do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary lub przedmioty, których posiadanie jest zabronione, lub mogące stanowić dowód w postępowaniu prowadzonym w związku z realizacją zadań, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1, 2, 3a, 4, 4a, 6 i 7 ustawy oraz w przepisach innych ustaw określających zadania Policji”. Wspomniana sytuacja może zatem mieć miejsce w czasie tzw. kontroli prewencyjnej, a Policja ma obecnie uprawnienia do zarekwirowania telefonu.
Maria Podlodowska
Autorka jest współpracowniczką mediów akademickich
Źródła:
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
- Ustawa kodeks cywilny
- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 19 kwietnia 2016r. Sygn. Akt I ACa 1826/15
- Ogólne rozporządzenie o ochronie danych – RODO
- Wyrok SN z dnia 31 stycznia 2018r. w sprawie Sygn. akt I CSK 292/17
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 lutego 2020 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów
- Wprost.pl
