Nie jest prawdziwe twierdzenie, zgodnie z którym Polska jako jedyne państwo w UE przedkłada swoją konstytucję nad prawo unijne. Na przestrzeni lat analogiczne orzeczenia, stwierdzające wyższość konstytucyjnych regulacji państw członkowskich nad prawem wspólnotowym przyjęły sądy konstytucyjne wielu państw UE w tym Francji, Niemiec, Litwy, Czech, czy Rumunii.
Nie milkną echa wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7 października w sprawie relacji pomiędzy prawem polskim a unijnym. Politycy opozycji wskazują, iż orzeczenie to jest krokiem w kierunku opuszczenia UE przez Polskę, rząd z kolei zaprzecza takim interpretacjom wyroku TK, nazywając rzekomy polexit fake newsem. W debacie publicznej pojawiają się ostatnio także głosy, jakoby Polska nie szanowała zasad uznawanych przez wszystkich, stawiając własne prawo ponad prawem UE i w ten sposób niejako stawała w kontrze do innych państw europejskich, uznających prymat prawa UE nad własnymi konstytucjami.
Na nieprawdziwość tego rodzaju zarzutów wskazywał we wpisie opublikowanym na Facebooku wiceminister sprawiedliwości Sebastian Kaleta. W zamieszczonej infografice wskazywał przykłady państw członkowskich UE, które zdecydowały o wyższości swoich konstytucji nad prawem unijnym.
FB/Screen
Twierdzenie, że Polska jest jedynym w Europie państwem, które wyżej stawia swoją konstytucję nad prawem UE to mit
Weryfikując zarówno informację, jakoby Polska jako jedyne państwo w UE stawiała własne prawo nad unijnym, jak i wskazaną powyżej infografikę należy prześledzić sytuacje, w których państwa UE rozważały problem relacji prawa krajowego do prawa UE.
Francuska konstytucja nadrzędna nad prawem europejskim
Jak informowała w kwietniu PAP: „Francuska Rada Stanu, będąca odpowiednikiem najwyższego sądu administracyjnego, potwierdziła w kwietniu 2021 r. w uzasadnieniu decyzji w sprawie zbierania danych przez operatorów komórkowych, że francuska konstytucja pozostaje nadrzędna wobec prawa europejskiego”. Sprawa była wówczas komentowana w polskich mediach.
gazetaprawna.pl /Screen
Jak informuje Dziennik Gazeta Prawna, oś sporu w tej sprawie stanowił wyrok TSUE, który uznawał francuskie przepisy dotyczące bezpieczeństwa, nakazujące „przechowywanie przez rok wszystkich danych o połączeniach wszystkich klientów (w tym numerów telefonów, dat, godzin) za sprzeczne z kartą podstawowych praw UE i dyrektywą ePrivacy z 2002 r. o ochronie prywatności w internecie”. Wówczas, jak informuje DGP, mimo iż francuscy sędziowie zobowiązani są zastosować się do orzeczenia TSUE, rząd wzywał ich, by uznali je za „nieważne i niebyłe”. W nocie przekazanej sędziom Rady Stanu w imieniu premiera Jeana Castexa wskazywano, iż „orzeczenie TSUE >>jest poważnym zagrożeniem dla zdolności operacyjnych<< służb wywiadu i sprawiedliwości”.
Maj 2020: Niemiecki trybunał konstytucyjny podważa wyrok TSUE
Innym przykładem sporu o relacje prawa krajowego do prawa UE jest wyrok niemieckiego trybunału konstytucyjnego z maja 2020 r. W orzeczeniu tym niemiecki trybunał uznał, iż Europejski Bank Centralny dopuścił się przekroczenia uprawnień, skupując od 2015 r. obligacje krajów należących do strefy euro. Trybunał orzekł, iż był to proces niezgodny z niemiecką konstytucją. Orzeczenie podważyło jednocześnie wyrok TSUE, który uznał legalność zakupu obligacji w 2018 r.
Litwa, Czechy, Rumunia także przedkładają swoje konstytucje nad prawo UE
W 2006 r. litewski trybunał konstytucyjny orzekł, iż prawo UE ma pierwszeństwo przed zwykłymi aktami prawnymi, wydawanymi przez litewski parlament, ale nie ma pierwszeństwa przed litewską konstytucją. W tym samym roku czeski Sąd Konstytucyjny odrzucił doktrynę bezwzględnego pierwszeństwa prawa wspólnotowego, w orzeczeniu dotyczącym kwot cukrowych. Z kolei 8 czerwca 2021 r. rumuński trybunał konstytucyjny, w odpowiedzi na wyrok TSUE, który nakazywał rumuńskim sądom pomijanie konstytucji, gdy uznają, że jej stosownie byłoby sprzeczne z prawem UE, stwierdził, że TSUE działał poza kompetencjami przyznanymi UE. Jak wówczas podkreślono, rumuńska konstytucja pozostaje najwyższym prawem stosowanym przez rumuńskie sądy.
Polski TK orzekł wyższość konstytucji nad prawem UE także w 2005 i 2010 roku
Warto podkreślić także, iż czwartkowe orzeczenie TK nie jest pierwszą tego rodzaju wypowiedzią polskiego sądu konstytucyjnego w sprawie relacji Konstytucji RP do prawa UE. Już w 2005 r. TK stwierdził, iż „Konstytucja pozostaje zatem- z racji swej szczególnej mocy – >>prawem najwyższym Rzeczypospolitej Polskiej<< w stosunku do wszystkich wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych. Dotyczy to także ratyfikowanych umów międzynarodowych o przekazaniu kompetencji >>w niektórych sprawach<<. Z racji wynikającej z art. 8 ust. 1 Konstytucji nadrzędności mocy prawnej korzysta ona na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z pierwszeństwa obowiązywania i stosowania”. (Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 maja 2005 r. K 18/04)
Także w 2010 r. TK orzekł, iż „Państwa należące do Unii Europejskiej zachowują suwerenność ze względu na to, że ich konstytucje, stanowiące wyraz suwerenności państwowej, zachowują swoje znaczenie. W przekonaniu Trybunału Konstytucyjnego suwerenność Rzeczypospolitej i jej niepodległość, rozumiana jako odrębność bytu państwowego Polski w jej obecnych granicach, w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej na zasadach określonych w Konstytucji, oznaczają potwierdzenie prymatu Narodu Polskiego do stanowienia o własnym losie. Normatywnym wyrazem tej zasady jest Konstytucja”. TK podkreślił wówczas także, iż „zagwarantowane w art. 91 ust. 2 Konstytucji pierwszeństwo stosowania umów o przekazaniu kompetencji >>w niektórych sprawach<< – przed postanowieniami ustaw niedających się współstosować- nie prowadzi do uznania analogicznego pierwszeństwa tychże umów przed postanowieniami Konstytucji. Konstytucja pozostaje zatem- z racji swej szczególnej mocy – „prawem najwyższym Rzeczypospolitej Polskiej” w stosunku do wszystkich wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych”.
Zatem w kategoriach mitu należy rozpatrywać zarzut, jakoby Polska była jedynym w Europie państwem, które wyżej stawia swoją konstytucję nad prawem UE.
Źródła:
https://www.facebook.com/sjkaleta/posts/437741057710282
Fot: www.trybunal.gov.pl
