Sądownictwo polubowne, mimo wielu zalet takich jak szybkość, relatywna taniość, poufność, koncyliacyjność i profesjonalizm, to rozwiązanie wciąż niedoceniane w polskim obrocie gospodarczym. Tymczasem dynamizm zmian technologicznych, gospodarczych i społecznych, a także doświadczenia pandemii COVID-19 zaktualizowały konieczność poszukiwania alternatywy dla tradycyjnych form rozwiązywania sporów prawnych, w szczególności między przedsiębiorcami. W niniejszym artykule w oparciu o poradnik przygotowany przez Ośrodek Analiz Cegielskiego przedstawiamy fakty dotyczące arbitrażu, dementujemy pojawiające się mity oraz wyjaśniamy potencjalne wątpliwości.
Tytułem wprowadzenia, należy wskazać, iż arbitraż to metoda pozasądowego rozwiązywania sporów, polegająca na poddaniu sprawy pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego, w którym arbiter rozstrzyga spór, przyznając rację jednej ze stron postępowania. Podstawą przeprowadzenia arbitrażu jest wola stron wyrażona przez zapis na sąd polubowny. Arbitraż kończy się wydaniem przez arbitra orzeczenia, które po stwierdzeniu wykonalności przez sąd powszechny ma moc równą mocy wyroku sądowego. Jest ono wiążące przed sądami państwowymi.
Przedstawiciele doktryny wskazują, iż metoda polubownego rozwiązywania sporów jest z reguły szybsza i sprawniejsza niż w wytoczenie powództwa przed sądem powszechnym. Ponadto do zalet arbitrażu należą także profesjonalizm arbitra, poufność i koncyliacyjność. Mimo to arbitraż wciąż jest rozwiązaniem niedocenianym i mimo swych zalet wykorzystywanym w ograniczonym stopniu w polskim obrocie gospodarczym.
OAC/Screen
Ośrodek Analiz Cegielskiego przygotował poradnik, adresowany w szczególności do NGO, zawierający odpowiedzi na podstawowe pytania związane z sądownictwem polubownym, w szczególności wyjaśnienia poszczególnych instytucji prawnych jak zapis na sąd polubowny, zdatność arbitrażowa, oraz zagadnień takich jak rola arbitra, moc prawna wyroku sądu polubownego, a także przedstawiający schemat postępowania arbitrażowego. Poradnik jest efektem szeregu analiz polskiego porządku prawnego oraz krajowego życia społeczno-gospodarczego. W publikacji zostały zamieszczone odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące Alternative Dispute Resolution (ADR).
Poradnik można pobrać tutaj:
https://osrodekanaliz.pl/organizacjo-skorzystaj-z-sadu-online-darmowy-poradnik/
Wśród wątpliwości związanych z postępowaniem przed sądem polubownym można wymienić kilka zasadniczych, często nieprzystających do rzeczywistości.
W przestrzeni publicznej często pojawia się twierdzenie, iż postępowanie przed sądami powszechnymi trwa dłużej niż przed sądami polubownymi, ale jest tańsze. Arbitraż ma być z kolei rozwiązaniem szybszym, ale droższym. Teza ta nie do końca odpowiada jednak rzeczywistości. Faktem jest, iż postępowanie przed sądem polubownym jest zazwyczaj pozbawione przewlekłości właściwej „tradycyjnej” drodze sądowej, natomiast koszty arbitrażu są z reguły niższe niż koszty postępowania przed sądem powszechnym. Arbitrzy mogą się bowiem porozumieć ze stronami, co do wysokości wynagrodzenia oraz kosztów poniesionych przez nich w związku z postępowaniem. Należy podkreślić, iż każdy sąd arbitrażowy dowolnie reguluje koszty postępowania, natomiast generalną zależnością jest, iż im większa wartość przedmiotu sporu i większy stopień skomplikowania sprawy, tym postępowanie przed sądami polubownymi jest tańsze w porównaniu z sądami powszechnymi. Z kolei drobne sprawy mogą generować większe koszty w przypadku rozpoznawania ich przez sąd polubowny, niż miałoby to miejsce przed sądem powszechnym. Co istotne w przypadku arbitrażu, strony znają ostateczny koszt postępowania już na samym jego początku.
Wśród potencjalnych obaw związanych z sądem arbitrażowym może pojawić się wątpliwość dotycząca profesjonalizmu arbitrów. Strony bowiem mogą same wybrać arbitra, a ponadto osoba pełniące tę funkcję, w przeciwieństwie do sędziów sądów powszechnych nie musi posiadać wykształcenia wyższego prawniczego. Nie zmienia to jednak faktu, iż odformalizowanie postępowania umożliwia stronom wybór arbitra posiadającego duże doświadczenie w zakresie arbitrażu, jak również branży, której spór dotyczy. W takiej sytuacji możliwe jest więc, iż arbitrzy rozpoznający daną sprawę, będą posiadali znacznie większe doświadczenie oraz specjalistyczną wiedzę z zakresu przedmiotu sporu, niż sędziowie sądów powszechnych, których do spraw przydziela się losowo.
Podkreślenia wymaga fakt, iż w przeciwieństwie do postępowania przed sądem powszechnym, które jest co do zasady jawne, postępowanie przed sądem polubownym ma charakter poufny, co dotyczy zarówno faktu wszczęcia postępowania, treści żądań stron, jak i całego przebiegu postępowania oraz zapadłego orzeczenia. Okoliczność ta jest szczególnie ważna dla przedsiębiorców, neutralizuje bowiem potencjalne obawy o ujawnienie w toku postępowania niepożądanych informacji.
Faktem jest, iż arbitraż to rozwiązanie atrakcyjne również w obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej. Należy bowiem podkreślić, iż pandemia COVID-19, paraliżująca wiele segmentów życia społecznego i gospodarczego, zaktualizowała potrzebę poszukiwania alternatywnych form komunikacji, w szczególności w zakresie elektronicznego porozumiewania się na odległość zarówno na płaszczyźnie relacji prywatno-prawnych tj. pomiędzy przedsiębiorcami, obywatelami i przedsiębiorcami, jak i w stosunkach prawnych na linii jednostka- organ władzy publicznej. Sądy online stwarzają więc fundacjom i stowarzyszeniom możliwość uniknięcia długotrwałych, często trwających przez lata procesów sądowych, a także możliwość oszczędności środków finansowych.
Powyżej przedstawionych zostało kilka podstawowych faktów dotyczących sądów arbitrażowych, wyjaśniających potencjalne wątpliwości związane z ADR. Jednakże w celu bardziej wnikliwego zapoznania się z problematyką arbitrażu warto sięgnąć przez prezentowany w ramach niniejszego artykułu poradnik, omawiający poszczególne zagadnienia związane z postępowaniem przed sądami polubownymi.
Źródła:
https://osrodekanaliz.pl/organizacjo-skorzystaj-z-sadu-online-darmowy-poradnik/
https://osrodekanaliz.pl/organizacjo-skorzystaj-z-sadu-online-darmowy-poradnik/
Fot: Pixabay.com
