Parlamentarzysta Paweł Kukiz w ostatnich dniach listopada był gościem programu Tłit wypuszczanego przez Wirtualną Polskę. Przy okazji trwającej rozmowy, powiedział, że Trybunał Stanu w Polsce nie działa i nigdy nikogo po 1989 r. nie osądził. Ta wypowiedź nie jest zgodna z prawdą, ponieważ Trybunał Stanu jak najbardziej funkcjonuję.
Lider ruchu Kukiz’15 poseł Paweł Kukiz 25 listopada 2020 r. był gościem programu publicystycznego Tłit wypuszczanego przez Wirtualną Polskę w ramach swojej porannej ramówki internetowej. W trakcie rozmowy poświęconej bieżącym wydarzeniom politycznym, a zwłaszcza perturbacją trwającym przy okazji rozpadu Koalicji Polskiej, znany poseł powiedział, że: „Trybunał Stanu, który osoby postępujące, polityków, niezgodnie z prawem powinien sądzić, nie zadziałał ani razu […] od ’89 roku.”
Wypowiedź nie jest prawdziwa, ponieważ Trybunał Stanu od 1989 roku podjął się dwóch postępowań. Jedna dotyczyła afery alkoholowej i rozpoczęła się w 1997 roku. Oskarżonymi w niej byli minister finansów Andrzej Wróblewski, minister spraw wewnętrznych Czesław Kiszczak, minister rynku wewnętrznego Aleksander Mackiewicz, minister współpracy gospodarczej z zagranicą Dominik Jastrzębski oraz prezes Głównego Urzędu Ceł Jerzy Ćwiek. Ostatnia dwójka została skazana na 5 lat utraty biernego prawa wyborczego oraz 5 lat zakazu zajmowania stanowisk kierowniczych. Pozostali oskarżeni zostali uniewinnieni.
Drugie postępowanie dotyczyło byłego ministra skarbu Emila Wąsacza i zostało prawomocnie umorzone 3 lipca 2019 roku.
W związku z czym bez trudu można uznać wypowiedź parlamentarzysty Kukiza za niezgodnę ze stanem faktycznym.
Zastanawiając się nad Trybunałem Stanu warto mieć świadomość czym powinien zajmować się niniejszy organ, kto wchodzi w jego skład, a także na podstawie jakiego aktu prawnego organ funkcjonuję.
Trybunał Stanu ma w Rzeczypospolitej długą tradycję, ponieważ pierwszym dokumentem powołującym go do życia była Ustawa z dnia 17 marca 1921, czyli słynna Konstytucja II Rzeczypospolitej Polskiej popularnie nazywana konstytucją kwietniową (weszła w życie w dn. 24 kwietnia 1935 r.).
Aktualnie Trybunał Stanu funkcjonuję na podstawie oraz w granicach opisanych przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dokumentami konkretyzującymi technikalia związane z codziennym funkcjonowaniem Trybunału Stanu są Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu a także Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 6 lipca 1982 r. w sprawie regulaminu czynności Trybunału Stanu. Opisane podstawy prawne oczywiście były nowelizowane od 1982 r., tak by odpowiadać warunkom państwa demokratycznego.
Według art. 198 Konstytucji RP Trybunał Stanu jest uprawniony do sądzenia najwyżej postawionych władz państwowych, są nimi:
- Prezydent RP – za naruszenie Konstytucji lub ustawy, ale też za przestępstwa pospolite i skarbowe, przy czym odpowiedzialność ta ma charakter wyłączny (prezydent może być karany tylko przez Trybunał Stanu),
- Marszałek Sejmu i Marszałek Senatu wykonujący obowiązki Prezydenta RP – za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- Prezes Rady Ministrów i członkowie Rady Ministrów – za naruszenie Konstytucji lub ustawy oraz za przestępstwa związane z pełnioną przez nich funkcją,
- prezes NBP – za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- prezes NIK – za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- członkowie KRRiT – za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- kierownicy ministerstw – za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- Naczelny dowódca sił zbrojnych – za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- posłowie i senatorowie – za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, która polega na osiąganiu korzyści majątkowych ze Skarbu Państwa oraz za naruszenie zakazu nabywania majątku ze Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego.
O postawieniu przed Trybunałem Stanu decydują:
- Zgromadzenie Narodowe:
- w odniesieniu do Prezydenta RP wniosek w tej sprawie musi podpisać co najmniej 1/4 (140) członków ZN, a decyzja o postawieniu Prezydenta przed Trybunałem Stanu zapada, jeśli zagłosuje za nią co najmniej 2/3 (374) członków ZN.
- Sejm:
- w odniesieniu do prezesa i członków Rady Ministrów, wniosek w tej sprawie może złożyć co najmniej 1/4 (115) posłów lub Prezydent RP, a decyzja o postawieniu członka Rady Ministrów przed Trybunałem Stanu zapada, jeśli zagłosuje za nią co najmniej 3/5 (276) posłów.
- w odniesieniu do Prezesa NBP, Prezesa NIK, członków KRRiT oraz Naczelnego dowódcy sił zbrojnych, wniosek w tej sprawie może złożyć co najmniej 1/4 (115) posłów lub Prezydent RP (za kontrasygnatą), a decyzja o postawieniu przed Trybunałem Stanu zapada bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów w Sejmie.
- w odniesieniu do posłów, wniosek w tej sprawie może złożyć Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, a decyzja o postawieniu posła przed Trybunałem Stanu zapada bezwzględną większością głosów w Sejmie.
- Senat:
- w odniesieniu do senatorów, wniosek w tej sprawie może złożyć Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, a decyzja o postawieniu senatora przed Trybunałem Stanu zapada bezwzględną większością głosów w Senacie.
Wniosek może złożyć także sejmowa komisja śledcza w odniesieniu do Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych w sytuacji, gdy zostanie on poparty przez co najmniej 2/3 składu Komisji Śledczej, w obecności co najmniej połowy jej członków. Taki wniosek następnie musi być poparty głosowaniem posłów poprzez bezwzględną większość.
Sankcję nakładane przez Trybunał Stanu dotyczą:
- utraty czynnego i biernego prawa wyborczego,
- utraty wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych,
- zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych,
- pozbawienia mandatu poselskiego (od 2 do 10 lat),
- utraty zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu,
- za przestępstwa i przestępstwa skarbowe – kary przewidziane w ustawach.
Co warto na koniec dodać, wyrok wydany przez Trybunał Stanu jest ostateczny, a więc nie ma w Polsce możliwości apelowania/odwoływania się od niego. Ponadto Trybunał Stanu jest jedynym organem władzy sądowniczej, od którego Prezydent RP nie może zastosować prawa łaski.
Skład Trybunału Stanu określa art. 199 Konstytucji. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, którym jest z urzędu Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.
Zgodnie z art. 200 Konstytucji członkowie Trybunału Stanu objęci są immunitetem formalnym oraz przywilejem nietykalności. Żaden z członków Trybunału Stanu nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zgody Trybunału. Członkowie Trybunału nie mogą być też zatrzymani ani aresztowani z wyjątkiem sytuacji, gdy zostali ujęci na gorącym uczynku przestępstwa a ich zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. W takiej sytuacji o zatrzymaniu musi zostać niezwłocznie powiadomiony Przewodniczący Trybunału Stanu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanej osoby.
Źródła:
https://wiadomosci.wp.pl/pawel-kukiz-gosciem-programu-tlit-6579352403764865a
https://www.gazetaprawna.pl/artykuly/938023,sprawa-wasacza-o-prywatyzacje-pzu-wraca-do-sadu.html
http://trybunalstanu.pl/SitePages/Obecny%20skład.aspx
http://orka2.sejm.gov.pl/IZ4.nsf/main/4E3F267E
https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/periodyki-ipn/komunizm-system-ludzie/94494,nr-8-2019.html
https://businessinsider.com.pl/trybunal-stanu-czym-jest-ta-instytucja-i-jakie-ma-prawa/vx4gyt3
