Kredyty frankowe to temat, który niewątpliwie emocjonuje opinię publiczną. Kredytobiorcy, których sytuacja finansowa wskutek zmiany kursu waluty uległa diametralnej zmianie upatrują nadziei w niedawnych orzeczeniach TSUE oraz polskich sądów, stwarzających możliwości unieważnienia umów kredytowych. Wobec kredytów frankowych pojawiają się jednak często nieprawdziwe oskarżenia, których weryfikacja jest przedmiotem niniejszego artykułu.
Na jednym z portali internetowych pojawił się artykuł na temat kredytów udzielanych we frankach szwajcarskich, z kontrowersyjną tezą, zgodnie z którą celem udzielania tych kredytów miała być likwidacja rodzącej się klasy średniej, aby w ten sposób zminimalizować liczbę osób finansowo samodzielnych. Kredytobiorcy mieli być okradani przez „banksterów” od ponad 10 lat, za przyzwoleniem oraz z pomocą kolejnych „marionetkowych rządów i prezydentów”.
Jak wskazuje prof. Ryszard Szewczyk, w swoim artykule „Ekonomiczne, prawne i etyczne aspekty kredytów frankowych”, głównym motywem działania kredytobiorców, którzy decydowali się na kredyt w szwajcarskiej walucie, było zdecydowanie niższe oprocentowanie kredytów frankowych względem kredytów złotowych, jak również spadający w latach 2003-2008 kurs franka w złotych. Jak podkreśla, przez kilka lat kredytobiorcy frankowi korzystali zarówno z niższego oprocentowania, jak i spadającego kursu franka. Kiedy natomiast kurs się zmienił i pojawiły się straty, wówczas pojawiły się także zarzuty pod adresem banków o sprzedaż nieświadomym klientom „toksycznych instrumentów”. Co istotne, jak podkreśla prof. Szeczyk, obowiązujące przepisy prawa polskiego oraz międzynarodowego, a także orzeczenia sądów wskazują na całkowitą „legalność zasad konstrukcji kredytów denominowanych w walutach obcych bądź indeksowanych do nich”.
Autor wspomnianego artykułu wyjaśnia, iż „kredyt denominowany w każdej walucie obcej pozwala jedynie uniknąć wszystkich niedogodności, które wiążą się z faktem używania pożyczonych z jakichś powodów walut obcych do rozliczeń w kraju, umożliwiając zarazem skorzystanie z niższego oprocentowania kredytów walutowych. Ryzyko kursowe jest ceną płaconą za wybór korzystniejszej oferty”.
Jak podkreśla z kolei ekonomista Marcin Zieliński na łamach rp.pl, niezasadne są oskarżenia banków o świadomą działanie w postaci walutowej spekulacji, o czym świadczy kilka czynników takich jak fakt, iż wzrost wartości zobowiązań kredytobiorców wiąże się na ogół z potencjalnym ryzykiem ich późniejszej niewypłacalności, ryzyko ewentualnych procesów z klientami, którzy nie chcieliby spłacać rosnących rat, a także wzrost sumy bilansowej banku, związaną z tym faktem konieczność utrzymania wyższego kapitału własnego, co mogłoby skutkować m.in. ograniczeniem akcji kredytowej.
Orzecznictwo wypowiedziało się w wielu kwestiach prawnych związanych z kredytami frankowymi. Przełomem w sporach dotyczących kredytów frankowych, było orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 3 października 2019 r. stwarzające możliwość unieważnienia zawartych umów kredytów wobec stwierdzenia występowania w umowie niedozwolonych postanowień. W związku z powyższym orzeczeniem powstało kilka kwestii prawnych, wymagających dalszej orzeczniczej interpretacji. Zarówno TSUE, jak i polski Sąd Najwyższy zajęły stanowisko, iż niedopuszczalne jest uzupełnienie luki, powstałej w umowie między bankiem a kredytobiorcą, w przypadku uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego, które odnosi się do sposobu określenia kursu waluty, jest niedozwolonym postanowieniem umownym. TSUE wprawdzie opowiedział się za możliwością zastąpienia niedozwolonych postanowień przepisem prawa krajowego, za zgodą stroną, jednakże przy jednoczesnej niedopuszczalności wypełnienia owych luk przepisami o charakterze ogólnym jak zasady słuszności.
W przypadku uznania postanowienia umowy będących tzw. klauzulami walutowymi za niedozwolone, które zdaniem SN określają główne świadczenia stron, wyłączenie tych postanowień z umowy, powoduje, iż umowa upada, natomiast konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń spełnionych w wykonaniu umowy kredytu.
Źródła:
https://bankikredyt.nbp.pl/content/2017/05/BIK_05_2017_01.pdf
https://www.prawo.pl/prawo/uchwala-pelnej-izby-cywilnej-w-sprawie-kredytow-frankowych,509551.html
https://www.rp.pl/Opinie/304199897-Prawdy-i-nieprawdy-w-debacie-o-frankach.html
https://fakehunter.pap.pl/raport/d46ddb1b-ebf9-432b-ac9c-b4024f2c9125
Fot: Pixabay.com
