W ostatnich tygodniach głośnym tematem są odbywające się w Warszawie protesty przedsiębiorców. Wiele komentarzy wywołały też interwencje Policji podczas tych manifestacji. Jak podaje serwis bezprawnik.pl, funkcjonariusze zabrali na jeden z ostatnich protestów urządzenie do akustycznego rozpraszania demonstrujących. Nie mogli go jednak użyć, gdyż nie pozwalają na to przepisy. Oprócz tego, swoje zastrzeżenia odnośnie zakupu maszyny zgłaszała Najwyższa Izba Kontroli. Sprawdzamy, co mówi prawo na temat dopuszczalnych środków przymusu bezpośredniego.
W artykule, jego autor Paweł Mering podaje, że w grudniu 2010 r. warszawska Policja zakupiła urządzenie akustyczne dalekiego zasięgu – Long Range Acoustic Device (LRAD). Może być ono wykorzystywane np. do rozganiania protestujących za pomocą fal dźwiękowych. Jednocześnie dziennikarz stwierdza, że w ustawowym katalogu środków przymusu bezpośredniego, „nie ma nic, co mogłoby pasować do urządzenia typu LRAD”, co z kolei czyni jego użycie – zgodne z pierwotnym przeznaczeniem – niedopuszczalne. Z tego względu Policja wykorzystuje ten sprzęt jako zwykły głośnik np. do nadawania komunikatów głosowych. Po oraz ostatni miał on znaleźć zastosowanie podczas niedawnego protestu przedsiębiorców.
Obecnie katalog środków przymusu bezpośredniego ustawodawca zamieścił w art. 12 ustawy z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej. Pomimo tego, że w okresie dokonywania wspomnianego zakupu kwestie te były regulowane przez inne akty, ich treść normatywna – w interesującym nas zakresie – pozostaje niezmienna.
Zgodnie z przywołaną powyżej ustawą, środkami przymusu bezpośredniego są: siła fizyczna w postaci technik transportowych, obrony, ataku, obezwładnienia, kajdanki (zakładane na ręce, nogi bądź zespolone), kaftan bezpieczeństwa, pas obezwładniający, siatka obezwładniająca, kask zabezpieczający, pałka służbowa, wodne środki obezwładniające, pies służbowy, koń służbowy, pociski niepenetracyjne, chemiczne środki obezwładniające w postaci ręcznych miotaczy substancji obezwładniających, plecakowych miotaczy substancji obezwładniających, granatów łzawiących, innych urządzeń przeznaczonych do miotania środków obezwładniających, przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej, cela zabezpieczająca, izba izolacyjna, pokój izolacyjny, kolczatka drogowa i inne środki służące do zatrzymywania oraz unieruchamiania pojazdów mechanicznych; pojazdy służbowe, środki przeznaczone do pokonywania zamknięć budowlanych i innych przeszkód, w tym materiały wybuchowe oraz środki pirotechniczne o właściwościach ogłuszających lub olśniewających.
Katalog ten ma charakter zamknięty, a więc środki, które nie zostały w nim wprost wymienione nie mogą być wykorzystywane w celach określonych przez ustawę o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej. Jednocześnie warto zaznaczyć, że w ustawach regulujących funkcjonowanie poszczególnych służb uprawnionych do stosowania środków przymusu bezpośredniego, zawarto regulacje poświęcone specjalnie tej kwestii. W przypadku Policji jest nią art. 16 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, który w całości potwierdza unormowania ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej – oczywiście w zakresie odnoszącym się do działalności tej służby mundurowej. To z kolei oznacza, że Policji nie przysługuje prawo do używania urządzeń akustycznych w celach przewidzianych dla środków przymusu bezpośredniego.
Jednocześnie, warto nadmienić, że w przywoływanym przez Pawła Meringa wystąpieniu pokontrolnym, Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła m.in., że zakup przez Policję sześciu urządzeń LRAD nie został poprzedzony niezbędną analizą przydatności ich wykorzystania, a przy jego realizacji doszło do naruszenia Prawa zamówień publicznych np. poprzez błędne oszacowanie wartości zamówienia czy niejednoznaczną treść specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Poza tym NIK zauważył, że tego rodzaju urządzenie nie może zostać użyte, jako środek przymusu bezpośredniego. Należy podkreślić, że w wystąpieniu Izby zaznaczono, iż – na wniosek Dyrektora Biura Logistyki Policji KGP – zdezaktywowano przycisk umożliwiający wygenerowanie sygnału modułowego wysokiej częstotliwości.
W każdym razie, zarówno w momencie zakupu, jak i obecnie, Policja – jako środka przymusu bezpośredniego – nie może używać urządzeń emitujących jakiekolwiek fale dźwiękowe.
Konrad Dyda
Autor jest prawnikiem i kanonistą, doktorantem w Katedrze Prawa Wyznaniowego KUL. Specjalizuje się w prawie wyznaniowym, jako prawnik współpracuje z kancelariami prawnymi w kraju i za granicą.
Źródła:
B. Opaliński, Objaśnienia do art. 16 ustawy o Policji, w: B. Opaliński, M. Rogalski, P. Szustakiewicz, Ustawa o Policji. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2020, pkt 1.
https://www.lexlege.pl/ustawa-o-srodkach-przymusu-bezposredniego-i-broni-palnej/art-12/
