Trwające „odmrażanie” gospodarki, tak jak wiele innych kwestii związanych z epidemią koronawirusa, pada „ofiarą” licznych fakenewsów i nieporozumień. W mediach pojawiają się różne niepotwierdzone informacje na temat kolejnych etapów zdejmowania restrykcji. Ma to być m.in. otwarcie hoteli czy instytucji kultury, a w następnych krokach także, częściowo szkół, galerii handlowych, punktów usługowych czy obiektów sportowych. Wobec zalewu niesprawdzonych doniesień, redakcja portalu Sprawdzimy.info zdecydowała się uporządkować informacje na temat „odmrażania” gospodarki.
Istota stanu epidemii
Od 20 marca na terenie Polski obowiązuje stan epidemii, który zastąpił wcześniejszy stan zagrożenia epidemicznego. Obydwa te terminy oraz związany z nim sposób postępowania władz publicznych i obywateli definiuje ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi[1]. Zgodnie z art. 2 pkt 22 tejże ustawy, stan epidemii jest sytuacją prawną wprowadzoną na danym obszarze w związku z wystąpieniem epidemii, w celu podjęcia określonych w ustawie działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych dla zminimalizowania skutków problemu. Po wprowadzeniu stanu epidemii (z resztą podobnie, jak po ogłoszeniu stanu zagrożenia epidemicznego) Rada Ministrów oraz minister właściwy do spraw zdrowia zyskują możliwość wprowadzenia – w drodze rozporządzenia – szeregu ograniczeń, czy też nakazów i zakazów potrzebnych do zwalczania choroby. Wśród najważniejszych należy wyliczyć możliwość czasowego ograniczenia określonego sposobu przemieszczania się funkcjonowania danych instytucji lub zakładów pracy, czy też obrotu i używania konkretnych przedmiotów lub produktów spożywczych. W stanach tych organy rządowe uzyskują także prawo m.in. do określenia obowiązku poddania się kwarantannie, czy wprowadzenia nakazu określonego przemieszczania się.
W każdym razie, jasne jest, że delegowanie ministrowi zdrowia i Radzie Ministrów uprawnień do wydawania rozporządzeń regulujących wskazane powyżej kwestie, daje organom rządowym narzędzie do stosunkowo szybkiego koordynowania spraw w obszarach kluczowych dla walki z pandemią. Jednocześnie, dotychczasowe doświadczenia pokazują, że sytuacja legislacyjna związana ze stanem epidemii (a także wcześniej ze stanem zagrożenia epidemicznego) jest niezwykle dynamiczna, stąd trudno obecnie precyzyjnie przewidzieć w jakim kierunku będą ewoluować obowiązujące regulacje. Właściwie jedyną pewną wskazówką jest ogłoszony przez rząd – ale w żadnym wypadku nie mający waloru obowiązującego prawa – plan „odmrażania” gospodarki.
Rozporządzenie Rady Ministrów z 19 kwietnia 2020 r.
Aktualnie ograniczenia obowiązujące w Polsce w związku z trwającym stanem epidemii wynikają z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii[2]. Zgodnie z systematyką samego rozporządzenia można je podzielić na: ograniczenia określonego sposobu przemieszczania się i związany z nimi obowiązek poddania się kwarantannie, ograniczenia lub zakaz obrotu i używania konkretnych przedmiotów, ograniczenia funkcjonowania danych instytucji lub zakładów pracy, czasowe ograniczenie niektórych zakresów działalności przedsiębiorców oraz obowiązek wykonania pewnych zabiegów sanitarnych, zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności, nakaz udostępnienia nieruchomości, lokali i terenów przewidzianych planami przeciwepidemicznymi, czasowe ograniczenie korzystania z lokali lub terenów oraz obowiązek ich zabezpieczenia oraz nakaz określonego sposobu przemieszczania się, a także obowiązek stosowania środków profilaktycznych.
W ramach każdej ze wskazanych tu grup ograniczeń bądź nakazów, ustawodawca wprowadził szereg szczegółowych regulacji. Nie ma potrzeby precyzyjnie omawiać każdej z nich, wystarczy wskazanie na te, które wzbudzają największe zainteresowanie opinii publicznej. Warto więc pamiętać, że nadal osoba przekraczająca granicę państwową, w celu udania się do swojego miejsca zamieszkania lub pobytu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązana odbyć obowiązkową kwarantannę. Obowiązek ten dotyczy także osób wspólnie z nią zamieszkujących lub gospodarujących (§ 2 ust. 2 pkt 2). Jednocześnie, Rada Ministrów w przedmiotowym rozporządzeniu ustanowiła szereg wyjątków od tego obowiązku, dotyczą one m.in. kierowców wykonujących transport międzynarodowy (§ 2 ust. 11 pkt 2) – także wówczas, gdy powracają oni do Polski innym pojazdem, niż ten, którym wykonują transport (§ 2 ust. 11 pkt 3) – czy też załogi statku powietrznego (§ 2 ust. 11 pkt 1a). W każdym razie, warto pamiętać, że sanepid nie wydaje decyzji o podleganiu obowiązkowej kwarantannie (§ 3 ust. 1), a każdy zobowiązany do jej odbycia ma obowiązek powiadomić o tym fakcie swojego pracodawcę (§ 3 ust. 2).
Nadal obowiązują – wprowadzone do odwołania – ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej, chociażby w branży restauracyjnej, związanej z organizacją lub zarządzeniem imprezami, fryzjerstwem i kosmetyką, czy sportem (zob. § 8 ust. 1). Zakaz działalności dotyczy także zdecydowanej większości placówek zlokalizowanych w galeriach handlowych, a więc w obiektach o powierzchni sprzedaży większej, niż 2000 m2 (§ 8 ust. 2).
Jednak w obecnym stanie prawnym zdecydowanie najwięcej pytań i wątpliwości dotyczy „obowiązku noszenia maseczek”. W pierwszej kolejności należy wyjaśnić pewne nieporozumienie związane z wprowadzeniem tegoż obowiązku. Otóż ustawodawca zdecydował, że do odwołania obowiązkowym jest zakrywanie ust i nosa. Jednocześnie w rozporządzeniu z 19 kwietnia br. stwierdzono, że obowiązek ten można spełnić poprzez użycie odzieży lub jej części, maski, maseczki albo kasku ochronnego. Stąd każdy z tych sposobów może zostać wykorzystany do wypełnienia przedmiotowego obowiązku, a nie jedynie użycie maseczki ochronnej. Poza tym ustawodawca sprecyzował w jakich miejscach i okolicznościach konieczne jest zakrycie ust i nosa we wskazany powyżej sposób. Są nimi: środki publicznego transportu zbiorowego oraz miejsca ogólnodostępne – w tym m.in. drogi, place, cmentarze, parki, placówki handlowe, targowiska oraz budynki administracji publicznej, czy też budynki przeznaczone do sprawowania kultu religijnego (§ 18 ust. 1). Poza tym obowiązek ten nie obejmuje m.in. dzieci do ukończenia 4. roku życia; osób niemogących zakrywać ust i nosa z powodu stanu zdrowia; kierujących środkami publicznego transportu zbiorowego oraz duchownych sprawujących kult religijny (zob. § 18 ust. 2).
Rządowe plany „odmrożenia” gospodarki
Niestety – jak na razie – nie sposób precyzyjnie oszacować, kiedy pandemia koronawirusa wygaśnie, a przynajmniej przybierze rozmiary pozwalające na powrót do stosunkowo normalnego życia społecznego i gospodarczego. Z drugiej jednak strony jasne jest, że im szybciej to nastąpi, tym większe szanse, że gospodarcze skutki pandemii uda się przezwyciężyć w stosunkowo krótkim czasie. Polski rząd – zgodnie z zamierzeniami ogłoszonymi 16 kwietnia – przygotował czterostopniowy plan znoszenia ograniczeń wynikających z trwającego stanu epidemii[3].
W pierwszym etapie – obecnie realizowanym – zwiększono ilość osób mogących jednorazowo wykonywać zakupy (wprowadzając generalną zasadę 1 osoba na 15m2 powierzchni sklepu – przelicznik ten obowiązuje także w stosunku do organizowania kultu religijnego w świątyniach); otwarto lasy i parki, czy też zezwolono osobom powyżej 13. roku życia na przemieszczanie się bez opieki osób dorosłych.
Jednocześnie rządzący wyraźnie zakomunikowali, że dalsze zdejmowanie ograniczeń – a więc przejście do kolejnego etapu – będzie uzależnione od sytuacji epidemicznej. Stąd nie podano ścisłego kalendarza przechodzenia do kolejnych etapów, a jedynie wyszczególniono czynniki, które będą brane pod uwagę przy podejmowaniu tej decyzji. Są nimi: przyrost liczby zachorowań (w tym liczba osób w stanie ciężkim), wydajność służby zdrowia (zwłaszcza szpitali jednoimiennych) oraz realizacja wytycznych sanitarnych przez podmioty odpowiedzialne. Należy pamiętać, że ocena tych czynników może wpłynąć zarówno na „poluzowanie” obecnych rygorów, jak i ich zaostrzenie lub pozostawienie w aktualnym stadium.
W drugim etapie „odmrażania” gospodarki rząd zaplanował otwarcie sklepów budowlanych w weekendy oraz – z niesprecyzowanymi na razie ograniczeniami – hoteli i innych miejsc noclegowych. Ponadto, w tym kroku przewiduje się otwarcie bibliotek, muzeów i galerii sztuki. W ramach trzeciego etapu ma nastąpić otwarcie zakładów fryzjerskich i kosmetycznych oraz – z ciągle bliżej nieokreślonymi ograniczeniami – sklepów w galeriach handlowych. W tym stadium rząd planuje także z powrotem umożliwić restauratorom stacjonarne świadczenie swoich usług, organizacje wydarzeń sportowych do 50 osób (jednak jedynie w otwartej przestrzeni i bez udziału publiczności) oraz przywrócić możliwość skorzystania rodziców z opieki nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach i w klasach 1-3 szkół podstawowych. W ramach ostatniego kroku znoszenia ograniczeń przewidziano otwarcie salonów masażu i solariów, umożliwienie działalności siłowni i klubów fitness oraz teatrów i kin. Przy czym w tym ostatnim przypadku rządowy komunikat zawiera informację, zgodnie z którą instytucje te będą działać „w nowym reżimie sanitarnym”. Także to określenie nie zostało bliżej sprecyzowane, jednak na podstawie obecnych doświadczeń można spodziewać się, że ustawodawca określi specjalne środki bezpieczeństwa dla tego rodzaju miejsc.
Konrad
[1] T.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1239, ze zm.
[2] Dz.U. z 2020 r., poz. 697.
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200000697
[3] Nowa normalność: etapy znoszenia ograniczeń związanych z COVID-19,
https://www.gov.pl/web/koronawirus/nowa-normalnosc-etapy
https://www.prawo.pl/zdrowie/obowiazek-noszenia-maseczek-kogo-obejmie-i-jakie-miejsca,499497.html
