W związku z uchwaleniem nowelizacji ustawy Prawo o ruchu drogowym, która ma wejść w życie 1 czerwca 2021 r., w mediach pojawiło się określenie „bezwzględne pierwszeństwo pieszych” odnoszące się do projektowanego brzmienia przepisów, regulujących sytuację prawną tej grupy uczestników ruchu. W niniejszym artykule weryfikujemy zasadność tego sformułowania w oparciu o tekst aktu prawnego, materiały legislacyjne oraz stanowisko doktryny.
Nie jest prawdą, że wraz z wejściem w życie nowelizacji ustawy Prawo o ruchu drogowym, piesi zyskają bezwzględne pierwszeństwo na przejściach i przed nimi. Obiegowe określenie „bezwzględne pierwszeństwo pieszych” obrazowo określające sytuację prawną pieszych w świetle najnowszych zmian legislacyjnych w ustawie Prawo o ruchu drogowym, w rzeczywistości fałszuje stan wynikający z odnośnych przepisów. Co więcej, używanie tego rodzaju określenia, kształtującego opinię publiczną w kwestii odpowiednich uprawnień przysługujących pieszym, może narażać tę grupę uczestników ruchu drogowego na znaczne niebezpieczeństwo.
Po pierwsze należy podkreślić, iż żaden akt normatywny nie posługuje się tego rodzaju sformułowaniem. Prawdą jest, że pieszy znajdujący się na przejściu dla pieszych, a nawet wchodzący na przejście będzie miał pierwszeństwo przed pojazdem, z wyłączeniem tramwajów, o czym stanowi art. 13 ust. 1a ustawy. Ponadto, zgodnie ze znowelizowanym art. 26 wspomnianej ustawy „Kierujący pojazdem, zbliżając się do przejścia dla pieszych, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność, zmniejszyć prędkość tak, aby nie narazić na niebezpieczeństwo pieszego znajdującego się na tym przejściu, albo na nie wchodzącego i ustąpić pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na tym przejściu, albo wchodzącemu na to przejście”. Przepisy te stawiając pieszego w sytuacji uprzywilejowanej jako słabszego uczestnika ruchu, wymagają od kierujących pojazdem zachowania szczególnej ostrożności. Należy jednak podkreślić, że wymóg ten dotyczy również pieszych. Jak stanowi art. 13 ust. 1 ustawy „Pieszy wchodzący na jezdnię, lub torowisko albo przechodzący przez jezdnię lub torowisko jest obowiązany zachować szczególną ostrożność oraz, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, korzystać z przejścia dla pieszych”. Co więcej, nowelizacja wprowadza zakaz „korzystania przez pieszych z telefonu lub innego urządzenia elektronicznego podczas wchodzenia lub przechodzenia przez jezdnię, lub torowisko, w tym również podczas wchodzenia, lub przechodzenia przez przejście dla pieszych – w sposób, który prowadzi do ograniczenia możliwości obserwacji sytuacji na jezdni, torowisku lub przejściu dla pieszych”.
Z kontekstu przywołanych przepisów jasno wynika, iż uprawnienia pieszego związane z przechodzeniem przez jezdnię w miejscu do tego wyznaczonym nie mają charakteru bezwzględnego, a obowiązek zachowania szczególnej ostrożności spoczywa zarówno na kierujących, jak i na pieszych. Taki zamiar ustawodawcy wynika również z uzasadnienia do projektu ustawy, w którym podkreślono, iż „celem ograniczenia ryzyka kolizji pieszego z pojazdem na przejściu dla pieszych, projekt ustawy zmienia treść art. 13 ust. 1 ustawy – Prawo o ruchu drogowym i rozszerza dotychczasowy obowiązek zachowania przez pieszego szczególnej ostrożności podczas przechodzenia przez jezdnię lub torowisko również na pieszego wchodzącego na jezdnię, lub torowisko”.
Należy podkreślić, iż w nauce prawa wskazuje się, iż jakkolwiek relacje między kierującymi i pieszymi określają normy o odmiennej treści adresowane odrębnie do kierujących, a odrębnie do pieszych, to wymóg zachowania szczególnej ostrożności stanowi dyrektywę adresowaną do obu tych grup uczestników ruchu drogowego. Zarówno od pieszego, jak i od kierującego pojazdem wymagana jest ocena sytuacji drogowej, uwzględnianie ograniczenia widoczności jezdni, prędkości, z jaką poruszają się inni uczestnicy ruchu oraz odległości.
Nowe przepisy zwiększając wymóg zachowania ostrożności przez kierowców względem pieszych dopiero wchodzących na jezdnię, jednocześnie formułują analogiczny obowiązek zachowania ostrożności przez pieszych, którzy wchodzi na jezdnię.
Podsumowując, nowelizacja nie zakłada bezwzględnego pierwszeństwa pieszych w czasie przechodzenia przez jezdnię w miejscu do tego wyznaczonym. Wymóg zachowania szczególnej ostrożności dotyczy bowiem zarówno kierujących, jak i pieszych. Sformułowanie „bezwzględne pierwszeństwo” jest natomiast szkodliwe, nie tylko bowiem nie oddaje prawdziwego obrazu rzeczywistości, ale może błędnie kształtować opinię publiczną w zakresie przysługujących pieszemu praw i tym samym potęgować potencjalne zagrożenia.
Źródła:
K. J. Pawelec, 6. Zasada pierwszeństwa między kierującymi a pieszymi [w:] Rekonstrukcja wypadków oraz innych zdarzeń drogowych, red. T. Diupero, K. J. Pawelec, M. Pawelec, Warszawa 2018.
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Druk nr 802
https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/8074385,prawo-o-ruchu-drogowym-sejm-uchwalil-nowelizacje.html
Fot: Pixabay
